İkinci El Araçta Ayıp Çıkması Durumunda Başvuru Yolları ve Avukatın Desteği: TKHK, TBK ve Yargıtay Kararları Işığında

İkinci el araç alım satımı, hem bireyler arasında hem de ticari işletmeler aracılığıyla yaygın olarak gerçekleşmektedir. Ancak, satın alınan aracın sonradan ayıplı çıkması, alıcılar için ciddi sorunlara yol açabilmektedir. Bu makalede, ikinci el araçlarda ayıp kavramını, alıcıların başvurabileceği yolları ve bir avukatın bu süreçteki rolünü, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunu (TKHK), Türk Borçlar Kanunu (TBK) ve Yargıtay kararları ışığında detaylı olarak inceleyeceğiz.

Tüketici Kavramı ve TKHK’nın Uygulanabilirliği

Öncelikle, ikinci el araç alım satımında alıcının “tüketici” sıfatını taşıyıp taşımadığı önemlidir. TKHK madde 3/1-k uyarınca, “Tüketici: Ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişiyi” ifade eder. Eğer alıcı, aracı ticari veya mesleki amaçlarla değil, kişisel kullanımı için alıyorsa, TKHK hükümleri korumasından yararlanır. Bu durum, alıcının aracı bir galeriden veya ticari bir satıcıdan alması halinde daha belirgin bir şekilde ortaya çıkar. Ancak, bireyler arası satışlarda da belirli koşullar altında TKHK hükümleri uygulanabilir. TKHK’nın uygulanması, ayıplı araç dolayısıyla mağdur olan kimseye daha çok koruma sağladığından önemlidir.

Ayıp Kavramı ve Türleri (TKHK ve TBK)

Ayıp, satılan malda, sözleşmede kararlaştırılan veya dürüstlük kurallarına göre bulunması gereken niteliklerin bulunmamasıdır. TKHK madde 8 ve TBK madde 219 ve devamı maddelerinde ayıp hükümleri düzenlenmiştir.

• Açık Ayıp: İlk bakışta veya olağan bir inceleme ile fark edilebilen ayıplardır. Örneğin, aracın kaportasında çiziklerin olması, farının kırık olması gibi.
• Gizli Ayıp: Olağan bir inceleme ile fark edilemeyen, ancak malın kullanımından sonra ortaya çıkan ayıplardır. Örneğin, motorunda sonradan ortaya çıkan bir arıza, şanzımanında problem olması gibi.

Alıcının Hakları (TKHK m. 11 ve TBK m. 227)

Ayıplı bir ikinci el araç satın alan tüketicinin, TKHK madde 11 ve TBK madde 227 uyarınca aşağıdaki seçimlik hakları bulunmaktadır:

• Sözleşmeden Dönme (TKHK m. 11/1-a ve TBK m. 229): Tüketici, aracı iade ederek ödediği bedelin tamamını geri isteyebilir. Bu seçimlik hak, ayıbın önemli olması durumunda, yani satın alınan araçta var olduğu sonradan anlaşılan bu ayıbın, araçtan beklenen faydayı büyük ölçüde ortadan kaldırdığı hallerde mantıklı bir seçim olacaktır.
• Satış Bedelinden İndirim (TKHK m. 11/1-b ve TBK m. 227/1): Tüketici, aracı iade etmeyip, ayıp oranında satış bedelinden indirim talep edebilir. Bu seçimlik hak ise uyuşmazlıklarda en çok tercih edilen yöntemlerden birisidir. Ancak indirimin tespiti konusunda aracın ayıp oranının saptanması gerekir.
• Ücretsiz Onarım (TKHK m. 11/1-c ve TBK m. 227/1): Tüketici, satıcıdan aracın ücretsiz olarak onarılmasını isteyebilir. Ancak, bu onarımın aşırı bir masraf gerektirmemesi gerekir.
• Ayıpsız Misliyle Değiştirme (TKHK m. 11/1-ç ve TBK m. 227/1): İkinci el araçlarda bu hak, genellikle aynı model ve özellikte başka bir aracın bulunmaması nedeniyle pratikte pek mümkün olmaz.

Ayıp İhbarı ve Süreler (TKHK m. 12 ve TBK m. 223)

Tüketici, ayıbı fark ettiğinde satıcıya derhal (uygun süre içinde) ihbar etmekle yükümlüdür. TKHK m. 12 ve TBK m. 223’e göre, tüketici malı gözden geçirmek ve ayıpları satıcıya bildirmek zorundadır. TKHK’da ihbar için özel bir süre öngörülmemiştir. Ancak, TBK m. 223’teki “uygun süre” kavramı TKHK açısından da geçerlidir.

• Açık Ayıplarda: Ayıp derhal, yani malın tesliminden sonra en kısa sürede satıcıya bildirilmelidir.
• Gizli Ayıplarda: Ayıp ortaya çıkar çıkmaz derhal satıcıya bildirilmelidir.

Yargıtay İçtihatları

• Yargıtay 13. HD., E. 2016/22659 K. 2018/10411 T. 24.10.2018: “…ikinci el araç satışlarında, aracın yaşı, kilometresi ve genel durumu dikkate alınarak, alıcının belirli bir yıpranmayı ve bazı küçük kusurları kabul etmesi beklenir. Ancak, aracın esaslı unsurlarında bulunan ve kullanımını önemli ölçüde etkileyen ayıplar gizli ayıp olarak kabul edilir ve satıcının sorumluluğunu gerektirir.” Bu karar, ikinci el araçlardaki ayıp değerlendirmesinde nelere dikkat edilmesi gerektiğini vurgulamaktadır.
• Yargıtay 13. HD., E. 2015/1831 K. 2017/2021 T. 18.5.2017: “...ayıp ihbarının şekil şartı yoktur. İhbar, sözlü, yazılı veya elektronik ortamda yapılabilir. Ancak, ispat kolaylığı açısından yazılı ihbar yapılması tavsiye edilir.” Bu karar, ayıp ihbarının nasıl yapılması gerektiği konusunda bilgi vermektedir.
• Yargıtay HGK, E. 2017/13-1002 K. 2019/1222 T. 7.11.2019: “…ayıp ihbarının ‘uygun süre’ içinde yapılıp yapılmadığı, somut olayın özelliklerine göre hâkim tarafından takdir edilir. Bu değerlendirmede, ayıbın niteliği, alıcının uzmanlığı ve diğer ilgili faktörler dikkate alınır.” Bu karar, “uygun süre” kavramının ne anlama geldiğini açıklamaktadır.

Garanti Kapsamı (TKHK m. 56 vd.)

Eğer ikinci el araç, satıcı tarafından verilen bir garanti kapsamındaysa, garanti şartları ve süresi önem taşır. Garanti belgesinde belirtilen hususlar, satıcının sorumluluğunu belirler.

İspat Yükü (TKHK m. 70 ve TBK m. 222)

TKHK m. 70 uyarınca, tüketici işlemlerinde ispat yükü, aksine bir hüküm bulunmadıkça, iddia edene aittir. Ancak, malın tesliminden itibaren altı ay içinde ortaya çıkan ayıplar bakımından, ayıbın teslim tarihinde var olduğu karine olarak kabul edilir. Bu durumda ispat yükü satıcıya geçer. TBK m. 222’de de benzer bir düzenleme bulunmaktadır.

Ayrıca ve önemle belirtmek isteriz ki; uygulamada sıklıkla karşımıza çıktığı üzere, 2. el araç satışı esnasında noterde düzenlenen “araç satış sözleşmesi”nde metnin içinde “araç mevcut hali ile kabul edilerek satın alınmıştır.” , “alıcı aracı kabul ettiğini beyan etmiştir.” vb. genel ifadeler, aracın ayıplı şekli ile kabul edilerek alıcı tarafından satın alındığını ispatlamaz. Bu sözleşmede veya satış sözleşmesine esas şekilde düzenlenen başkaca belgede açıkça ayıbın ne olduğu ve bu ayıbın alıcı tarafından bilinerek satın alındığı imza edilmelidir. Aksi takdirde genel ve soyut ibareler satıcıyı ayıba karşı sorumluluktan kurtarmaz.

Avukatın Desteği

Ayıplı ikinci el araçlarla ilgili yaşanan sorunlarda bir avukattan hukuki destek almak, hak kayıplarını önlemek ve süreci doğru yönetmek açısından önemlidir. Bir avukat şu konularda yardımcı olabilir:

• Tüketici Statüsünün Değerlendirilmesi: Alıcının tüketici sıfatını taşıyıp taşımadığının ve TKHK hükümlerinin uygulanıp uygulanmayacağının değerlendirilmesi.
• Hukuki Değerlendirme: Olayın hem TKHK hem de TBK açısından hukuki boyutunun değerlendirilmesi ve müvekkile bilgi verilmesi.
• Ayıp İhbarı: Ayıp ihbarının usulüne uygun şekilde yapılması konusunda danışmanlık vermek ve ihbarı gerçekleştirmek.
• Dava Dilekçesi Hazırlama: Gerekli hallerde dava dilekçesi hazırlamak ve davayı takip etmek.
• Delil Toplama: Davayı destekleyecek delilleri toplamak ve sunmak (ekspertiz raporları, servis kayıtları, tanık ifadeleri vb.).
• Uzlaşma ve Arabuluculuk: Satıcı ile uzlaşma veya arabuluculuk yoluyla sorunu çözmeye çalışmak.

Önemli Hususlar:

• Ayıp ihbarının zamanında yapılması çok önemlidir. Gecikme, alıcının hak kaybetmesine neden olabilir.
• Ekspertiz raporu almadan ikinci el araç almamak tavsiye edilir.
• Satıcı ile yazılı bir sözleşme yapılması, olası anlaşmazlıkların çözümünde önemli bir delil olacaktır.
• TKHK kapsamına giren durumlarda, tüketici hakem heyetlerine başvurulabilir.

DİKKAT !! 2025 yılı için tüketici hakem heyeti parasal sınırları 149.000,00-TL olup 149.000,00-TL altında kalan uyuşmazlıklarda dava açmadan önce tüketici hakem heyetine başvuru zorunluluğu bulunmaktadır!

Sonuç

İkinci el araç alım satımında ayıp çıkması durumunda, tüketicilerin ve alıcıların yasal hakları bulunmaktadır. Bu hakların etkin bir şekilde kullanılabilmesi için, bu alanda çalışan bir avukattan hukuki destek almak ve süreci doğru yönetmek önemlidir. Bu makale genel bilgilendirme amaçlıdır ve hukuki tavsiye yerine geçmez. Özel durumunuzla ilgili hukuki danışmanlık almak için bir avukata başvurmanız önerilir.

Bize ulaşmak için sitemizdeki iletişim formlarını doldurabilir veya telefon numaramız & e-mail adresimizden iletişime geçebilirsiniz.